Tarım sektöründe çalışan erkek nüfusu ise yüzde 45,3’lük oranla kadın tarım işçilerinin yaklaşık 10 puan gerisinde kalıyor…
MUSTAFA IŞIK
Sivas İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü’nün bu yıl açıklanan 2013 yılı faaliyet raporunda yer alan verilere göre, Sivas’ta tarım işçilerinin büyük çoğunluğunu kadınlar oluşturuyor. Raporda yer alan analizlere göre her geçen gün azalan kent nüfusunda kırsaldan göçün büyük etkisi var.
2.720.279 hektar alana sahip kentte il topraklarının yüzde 41’ini tarıma elverişli arazi, yüzde 27’sini mera, yüzde 13’ünü orman ve fundalık, yüzde 19’unu da tarım dışı alanlar oluşturuyor.
Verilere göre 2000 yılı sayımlarında 755 bin 91 olan il nüfusu, 2013 yılı adrese dayalı nüfus sayımlarında 623 bin 824’e geriledi. 12 sene içerisinde İl nüfusundaki azalış oranı kırsaldan göç nedeni ile %17,4’ü buldu.
27.203 km² alanı ile Türkiye’nin 2. büyük ili olan ve çok geniş bir coğrafyaya sahip olan kentte 29 belde, 1.273 köy ve 749 mezra bulunuyor. Kentte çok geniş coğrafi yapıya rağmen nüfus gittikçe azalıyor. İlde genel olarak km²’ye 23 kişi düşüyor.
Kentte işgücünün sektörel dağılımına bakıldığında, tarım ve hayvancılığın çok büyük ekonomik etkinliğe sahip olduğu görülüyor. İldeki iktisaden faal nüfusun yüzde 66,5’ini oluşturan tarım sektöründe çalışanların yüzde 54,7’sini kadınlar, yüzde 45,3’ünü erkekler oluşturuyor. Tarım sektöründe yer alan faal nüfusun yüzde 91,6’sının kırsal kesimde yaşadığı dikkat çekiyor.
TOPRAK SINIFLANDIRMASI
Faaliyet raporunda yer alan arazi kullanım kabiliyeti bakımından yapılan tarımsal alanların sınıflandırmasına göre, Sivas ili topraklarının yüzde 65’lik bölümü tarıma elverişli olmayan V-VIII. sınıf arazilerden oluşuyor. Bu durum ilde tarımı sınırlayan faktörlerin başında geliyor.
Kentte bulunan tarım arazilerinin büyük bir bölümü VII. sınıf tarım arazi olarak tanımlanıyor. I-IV. sınıf tarım arazileri 986.518 hektar olarak belirlenirken tarım, genelde bu araziler üzerinde yapılıyor.
Ancak işlemeli tarıma elverişli olmayan V-VIII. sınıf arazilerin yüzde 13’ünde de işlemeli tarım yapılıyor.
Tarım arazilerinin 1-4. sınıf araziler üzerinde yoğunlaştığı (986.518 ha) ancak önemli derecede 5-8.sınıf arazi üzerinde yaklaşık 200.000 ha alanda da işlemeli tarım yapıldığı görülüyor. Ancak bu arazilerin eğiminin %12’nin üzerinde olması ve toprak derinliğinin azlığı, erozyon gibi sorunlar olduğundan işlemeli tarıma uygun şartları taşımıyor.
EN BÜYÜK SORUN SU EREZYONU
Kentte tarım topraklarının en büyük sorunu olarak ‘Su Erezyonu’ ön plana çıkıyor. Araştırma verilerine göre çoraklık, taban suyu yüksekliği ve taşlılık sorunu olan arazilerin toplamı 154.876 hektar olmasına karşılık, 2.519.043 hektar alanda da su erozyonu etkili oluyor. I. sınıf arazilerle II. sınıf arazilerin büyük bir bölümü dışında tüm topraklar su erozyonunun etkisi altında bulunuyor.
İŞLETME BÜYÜKLÜKLERİ VE DAĞILIMI
TUİK tarafından yapılan ‘VII. Genel Tarım Sayımı Tarımsal İşletmeler Anketi’ ne göre, Sivas’ta yer alan tarımsal işletme başına düşen ortalama toprak büyüklüğü 95 dekar ve bu oran, 60 dekar olan Türkiye ortalamasından 35 dekar daha fazla. Ayrıca aynı ankette, Sivas’ta toplam 78.953 tarımsal işletme olduğu ve bunun yüzde 1,26’sının arazisinin olmadığı, geriye kalan yüzde 98,74’ünün ise 7.467.539 dekarlık araziyi işlediği belirtiliyor.
Toplam işletme sayısının yüzde 32,25’i gibi büyük bir oranını oluşturan 20-49 dekar arazi büyüklüğüne sahip olan işletmeler, toplam işlenen arazinin ancak yüzde 11,02’sini işliyor. İşletme arazisi bakımından yüzde 35,41 ile en büyük paya sahip olan işletmeler 200-499 dekar arazi büyüklüğüne sahip olan işletmeler olarak ön plana çıkıyor. İlde 5.000 dekardan büyük arazi işleyen sadece 2 işletme bulunurken, toplam işlenen arazi içindeki payı yüzde 1,25 olarak verilere yansıyor.
İlde tarım işletmeleri faaliyetlerine göre genellikle bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte yapıyor, bunun oranı da % 87‘yi buluyor. Bunu sırasıyla % 10’la yalnızca bitkisel üretim yapan işletmeler ve % 3’de sadece hayvansal üretim yapan işletmeler izliyor.
SULAMA DURUMU
Kentte, 1.106.085 hektarlık tarım arazisinin 310.000 hektarı sulanabilir tarım arazisi olarak değerlendirilirken, bu alan toplam tarım arazisinin sadece yüzde 28,11’ini oluşturuyor. Sulanabilir tarım arazisi yıllar itibariyle herhangi bir farklılık göstermezken, sulanan arazi miktarları arttığı belirtiliyor.
Raporda, 2013 yılı itibariyle toplam sulanan tarım arazisinin 37.880 hektarı (yüzde 23,61) DSİ, 40.457 hektarı (yüzde 25,22) İl Özel İdaresi tarafından sulanırken, 82.094 hektarı da (yüzde 51,17) çiftçiler tarafından sulandığı belirtiliyor. Genel olarak devlet ve çiftçi sulamaları karşılaştırıldığında, halk sulamalarının devlet sulamalarından yüzde 2,34 oranında daha fazla olduğu dikkat çekiyor.
ÜRETİM ALANLARI…
Kentte 11.060.850da’lık il toplam tarımsal arazi varlığının %27,48’i tarımsal üretime elverişli ama mevcut durum itibari ile 3.040.023da kullanılmayan arazi varlığını oluşturuyor. Tarım yapılan %72,52’lik kısımda ise en büyük pay 3.647.532 da alan ile il toplam tarım alanı içerisinde %32,98’lik pay alan hububat bitkileri yer alıyor.
BİTKİSEL ÜRETİM
Sivas, gerek geniş tarımsal arazi varlığı ve gerekse mikroklima gösteren tarımsal havza varlığına bağlı olarak zengin bir tarımsal ürün çeşitliliği sunan tarımsal alanları ile önemli bir bitkisel üretim merkezi olarak ön plana çıkıyor.
Kentte, bitkisel ürün üretimi içerisinde en önemli gelir kaynağı olarak ilk sırada yer alan tarla ürünleri tahıllar, yem bitkileri, endüstri bitkileri ve yemeklik baklagiller olmak üzere dört ana grup altında değerlendirildiğinde gerek üretim miktarı gerekse ekiliş alanı açısından ilk sırada tahıllar geliyor.
İlde bitkisel ürünler üretimi içerisinde en önemli gelir kaynağı olarak ilk sırada yer alan tarla ürünleri üretimi 2012 yılı itibariyle 728.284 ton iken 2013 yılında bu değer 1.124.091 tona çıkmış durumda.
BAHÇE ÜRÜNLERİ ÜRETİMİ
İl genelinde 2013 yılı verilerine göre toplam meyve alanı üzümsü meyveler dâhil 26.543da olup bu meyve ağaçlarından toplam olarak 17.732 ton/yıl meyve üretimi gerçekleş durumda. Ağırlıklı üretim ise elma, armut, vişne, kayısı ve ceviz olarak ön plana çıkıyor. Meyvecilik, daha çok hububat üretimi ve hayvan yetiştiriciliğinin yanında ek gelir getirici ve aile ihtiyacına yönelik bir uğraş olarak değerlendiriliyor.
Raporda, son yıllarda İl Özel İdare katkısı ile sertifikalı meyve fidanı dağıtımı ve bodur ve yarı bodur elma tesisi gibi meyvecilik projeleri ile il meyveciliğinin önemli yol kat ettiği belirtiliyor.
SEBZECİLİK
İl genelinde 2013 yılı verilerine göre 7.251 dekar sebze ekim alanından 25.821 ton sebze üretimi gerçekleşmiş durumda. Kentte, sebze üretimi de meyve üretimi gibi daha çok ek gelir getirici ve iç tüketime yönelik yapılıyor. Türkiye genelinde tarım alanlarının %3’ün de sebze tarımı yapılırken Sivas’ta sebze tarımı yapılan alan % 0,076’da kalmış durumda. Sebze tarımının gelişmesini engelleyen en büyük faktörün ise ‘iklim’ olduğu belirtiliyor.
