?Uyumazsan öcüler yer?, ?tabağındakileri bitirmezsen arkandan ağlar?, ?yaramazlık yaparsan polis amcalar seni götürür? diyerek büyütülen bir çocuk ?ben yapmadım Ayşe yaptı? dese ?sus! Yalan söylemek çok ayıp? denir. Biz yetişkinlerin yapmış olduğu bazı tutarsızlıklarla ne yazık ki çocuklarımızın alıcılarıyla oynayabiliyoruz. ?çocuklar ailelerini rol model olarak alır? sözü çocuk gelişiminin temelini oluşturuyor. Evlatlarımızda yanlış giden bir şeyler varsa sebep bizim fark etmediğimiz ama onların gözünden kaçmayan davranışlarımız olabilir. Onların gözünde iyi ve kötü kesin hatlarla çizili olduğundan ufacık bir tutarsızlık bile onların kafasında soru işareti oluşturmaya yetecektir. Anne babaların söylediği küçük masum yalanlar(yalanın masumu olmaz ya neyse) çocukların hayal dünyasında cezalandırma ve ödüllendirme olarak kodlanır. Bunlar çocuklarımızın korku duymasına ya da umutlanmasına sebep olur. Bundan dolayı bile çocuklarımız yalana meyilli olabiliyorlar çünkü çocuklardaki güven duygusu ona bağlı olarak gelişiyor. Anne babaların sözünde durma katsayısı ne kadar ise çocuklar da o oranda güven duyuyor ve yalan söylemekten kaçınıyor. ?o daha çocuk, ne anlar? yaklaşımı yerine onlara yalan söylemekten vazgeçip, anlayabilecekleri ölçüde açıklama yapmak sanırım en doğrusu olacaktır. Çocuk yalan söylemeyi yetişkinlerden öğrenir. Belki doğrudan değil ama dolaylı yoldan yetişkinlerden öğreniyor. Telefona cevap vermeye giden çocuğa, ?beni falanca sorarsa evde yok dersin? diyen bir anne ya da baba, dolaylı yoldan çocuğa yalan söylemeyi öğretmektedir. Yine okul yıllarında nasıl kopya çektiğini, bulduğu yeni kopya usulleriyle öğretmenini nasıl aldattığı anlatan bir aile dostu, çocuğu kopya çekmeye ve kolay yoldan yüksek not almaya özendirmektedir. Çocuklar birçok şey gibi yalanı da doğruyu da etraflarındaki yetişkinlerden öğreniyor. Çocuğun yalan söylediğini fark ettiğimizde hemen öfkeli bir tepki vermek yerine, uzun vadeyi hesaba katan, tutarlı ve mantıklı tepkiler sergilememiz çocuğumuzun davranışını önemli ölçüde etkileyecektir. Bu sebeple bazı yapmamız gerekenler var sanırım.
Öncelikle yalan söyleyen çocuğun yaşına bakmamız gerekiyor. Eğer beş yaşın altındaysa, yalan söylemesinin amacı aldatmaktan ziyade dikkat çekmektir. Yeterli ilgi ve sevgi alamayan çocuklar dikkatleri üzerlerine çekmek için bazı hikâyeler uydururlar bundan dolayı da yalan söylerler. Daha sonra yalanın niteliğini bilmek, buna neden olan psikolojik faktörü fark etmek, cezalandırmadan kaçınmak, olumlu iletişim kurmaya çalışmak ve en önemlisi örnek olmamız gerekiyor. Ayrıca çocuğu ?yalancı? olarak asla etiketlemeyin. Bu gibi etiketler çocuğun istemediğimiz davranışını daha da arttıracaktır. Özellikle yargılayıcı ve aşağılayıcı yaklaşımlarda bulunmadan, yalan söylemeden doğruyu bulmasını sağlayabiliriz.
Unutmayın! Doğru söylemek, çocukların doğuştan bildiği bir şey değil, zaman içinde öğrendiği bir davranıştır. Küçük çocuklar anne- babalarını memnun etmeyi her şeyden fazla isteyebilir. Bizi üzeceğini düşündükleri durumda gerçeği söylemekten kaçınabilirler. Sadece biraz daha sabır ve anlayışla çocuklarımızı bu kötü huydan kurtarabilir, güvenilir insanlar yetiştirebiliriz.
Doğruyu söylemenin ne kadar önemli olduğunu anlatmanın yanı sıra kendimiz de doğruları söyleyerek iyi birer örnek olalım?
