İktidarı Artan Fiyat Artışları İle Hedef Almak -1

Orhan Arslan

3 yıl önce

Muhalefet partilerinin önce ayrı ayrı, sonra birleşerek  iktidarı yıpratamayınca; BİRİLERİ,   ekonominin  patronları, Özellikle toptan ve perakende sektörünün hakim kuruluşları  bilerek veya bilmeyerek, zincir marketler  devreye sokuldu. İktidarları yıpratacak olan ve her zaman etkili olmuş silah, vatandaşı cebinden ve midesinden vurmaktır.   Önce döviz operasyonları, sonra bazı malların piyasadan çekilmesi, stoklanması ve ardından aynı anda başlatılan fiyat artışları. Daha önce denenmiş olan "irtica, kapatma davası, rüşvet, mit tırları- yargı darbesi, 15 temmuz darbe teşebbüsü ile bir türlü istedikleri sonucu alamadılar. Bu defa vatandaşla hükümeti karşı karşıya getirecek olan, başka ülkelerde de etkili olmuş; ülkemizde de daha önce bir kaç defa iktidarlara karşı kullanılmış ve sonuç alınmış döviz fiyatlarındaki artış, piyasadan malların çekilmesi ve fiyat artışları uygulamaya konuldu. Çöpler atılan yiyecek maddeleri, bu sıkıntının birileri tarafından körüklendiğinin delilidir. Böyle yaparak, sosyal medyada yayınlayarak, vatandaşın moralini daha da iyice bozmak planları yatmaktadır. Hükümetin böyle bir saldırının olacağını, yaşanılan tecrübelerle öngörmesi gerekirdi. Bunlara karşı yasal tedbirleri alarak mutlaka devreye sokması gerekir. Piyasa denetimi ve kontrol altına alınması bakımından Vergi Usul kanununda ve TÜRK Ticaret kanununda belirtilen parasal yaptırımlar caydırıcılıktan uzak, denetimler yeterli ve etkili değildir. Denetimler iki yönlü, hem üretici ve aracılar, hem de perakendeciler ayağında yapılmalıdır.    Denetimler, ticaretin son halkası olan market şubelerinde, bakkal, pazar ve mağazalarda yapıldığı için o aşamaya kadar şişirilmiş maliyetlerle fiyatlar  yükselmiştir. Halbuki denetim, üreticiden başlayarak yapılmalıdır.      Bu nedenle, hükümetin enflasyonu düşürmek için aldığı tedbirler ve KDV indirimleri marketlere zam için yeni bir fırsat oluşturuyor. Ülkemizde piyasa ile ilgili herkesin bildiği tedbirler, ya yasalaşmıyor, ya yaptırımları yetersiz ve caydırıcı değil, ya da uygulanmıyor. Ülkemizde Üretici ile son tüketici arasındaki aracılar azaltılmalı, üreticilerin ürünlerini doğrudan hallere ve tüketici pazarlarına  erişimini sağlayacak yasal düzenlemeler yapılmalı ve üretici birlikleri oluşturulmalı, üretimden son tüketiciye kadar çok sıkı denetim ve belge takibi yapılmalıdır. Hal yasası nedense bir türlü çıkarılamamıştır. Bu gün ESK, TMO, TKK, gibi piyasayı düzenleyici rol oynaması gereken kurumların  piyasadaki payı %1dir. Bu payın en az %10 üzerine çıkmadıkça piyasada etkisi olmayacaktır. Üretimin ve arzın yetersiz olduğu, manipülatif fiyat hareketlerinin olduğu dönemlerde tüketicileri; üretimin bol olduğu fiyatların maliyeti karşılamadığı  dönemlerde üreticileri   koruyacak düzenlemeler yapılmalı, kurumlar oluşturulmalı, var olanlar da güçlü hale getirilmelidir. Zincir marketler arasında açık ve gizli kartelleşmenin önüne geçecek düzenlemeler ve ağır cezalar getirilmelidir. Türkiye genelinde az sayıda zincir marketler piyasaya hakim olmuş, oligopol oluşturmuştur. Küçük ilçelerde dahi iki, üç tane zincir market şubesi bulunmaktadır. Zincir marketler, şube açma kriterlerini çiğneyerek ikamet ettiğim bir kilometrelik cadde üzerinde marketler zincirlerinin değişik şubeleri açılmıştır.  Oysa aralarında belirli bir mesafe olması gerekemez miydi? Artık zincir marketler ülkenin kılcal damarlarına kadar nüfuz etmiştir. Bakkal ve manav gibi küçük  esnaf yok olmuştur. Zincir marketlerin yanında, üç- beş şubesi olan yerel marketler de fiyat artışlarına ayak uydurmuştur. Zincir marketler, büyük miktarlarda alım gücü, Lojistik imkanları, pazarlama kanalları üzerindeki hakimiyeti ve tüketiciye ulaşmadaki yaygın şubeleri ile hem üretim ve Mal arzı hem de fiyatları belirleme gücüne sahip olmuşlardır. Zincir marketler bu gücü siyasal iktidarlara karşı kullanabilme durumuna gelmiştir. Acilen, üreticiyi ve tüketiciyi koruyacak, piyasanın rekabet kuralları içinde düzgün işleyişini temin edecek, birkaç firmanın piyasa üzerinde hakimiyet kurmalarını, açık ve gizli kartelleşmelerini engelleyecek, caydırıcı ve ibret oluşturacak yaptırımlar getirilmelidir. Evet piyasa böyle bir  çalışmayı beklemektedir.