KEMAL ÇAĞLAYAN / ÖZEL HABER
?Madımak oylum, oylum. Geliyor fidan boylum. Fidan boylum gelirse. Şen olur benim de gönlüm. Oy madımak? diye adına türküler yakılan madımak tezgâha düştü.
Sivas´a özgü olan madımağın tezgah fiyatı 10 TL den 6 TL´ye düştü. Perakende Sebze Haline gelen ve büyük bir rağbet gören Madımak sofraların vazgeçilmezleri arasında yerini almaya başladı.
Yeni ürün olarak tezgahlarda satışı yapılan madımağın günlük olarak tüketildiğini ve fiyatının 10 TL´den 6 TL´ye düştüğünü dile getiren sebze hali yetkilileri ?Yeni ürün olmasına rağmen Sivaslının hem yemek, hem de kurutmak amacıyla kilo kilo madımak aldığını ve bu nedenle bazen madımağın gelmemesi sonucunda tezgahların boş kaldığını söylediler
MADIMAKSIZ OLMAZ
İlkbahar ile birlikte sofraların vazgeçilmezleri arasında yerini alan Madımağın sofralarda kesinlikle olması gerektiğini dile getiren Diyane Alkan ? Annelerimizin vazgeçilmezleri arasında madımak yerini alıyor. Nesilden nesile aktarılan ve Sivas´a özgü yapılmasıyla adına türküler yazılan ve nağmelerle oyunların oynandığı madımak biz gençlerinde gözdesi oldu. Sivaslının olmazsa olmaz yemekleri arasında kesinlikle madımağın ayrı bir yeri var ?dedi
MADIMAK YEMEKLERİ
Eskiden yalnızca köylerde rağbet gören madımak, köyden şehre yapılan göçlerle şehirlerde de aranır olduğundan büyük şehirlerde pazarlarda da satılır. Madımağın toplanması (yolunması) ufak bir bıçak («pancar bıçağı»ya da «madımak bıçağı» adı da verilen çakı) yardımıyla ya da zahmetli olsa da el ile olur. En yaygın olan «madımak yemeği» (ya da «madımak aşı»), toplarken karışmış olan yabancı otundan ve kötü yapraklarından ayıklanıp yıkanan ve bir tahta üzerinde keser ya da satırla kıyılarak pişmeye hazır hâle getirilen madımak kıyıntısına bulgur, yarma ya da pirinç eklenerek uzun süre haşlanır; inmeye yakın salça yakılarak, sade yemek istenmiyorsa pastırma sucuk, kıyma, kuzu kaburgası, gibi et ve et ürünleri ya da çemen katıp sıcak servis yapılır. Madımak aşı Sivas`ta süt katılırsa sıcak veya soğuk çorba olarak, süt katılmadan yapılırsa sıcak ya da soğuk veya sarımsaklı yoğurt ilavesiyle soğuk olarak servis yapılır. Bunun dışında, bulgur pilavına katılır, yumurtalı yemeği, çorbası ya da cacığı yapılır. Yumurtayla ?madımak mıhlaması ? yapılır.
Madımak veya madımalak otu (Polygonum cognatum), kuzukulağıgiller (Polygonaceae) familyasından, toprak üstüne yatık sürünücü odunsu gövdeli, ufak pembe çiçekli olan, çok yıllık ve yenebilen otsu bitkidir. Cinsin diğer türlerinden oldukça iri yapraklarıyla belirginleşir. Uçucu yağ, tanen, nişasta ve glikoz içerir.
Orta Anadolu halk mutfağında besin olarak kullanımı yaygındır ve çiğ (madımak salatası) olarak yenir ya da pişirilerek (madımak aşı, cacığı, mıhlaması, çorbası, yahnisi, böreği, gözlemesi, bükmesi) yapılır. Önceleri yalnızca köylerde rağbet gören ve ilkbaharda (nisan, mayıs, haziranın ilk yarısı) yemek için toplanan madımaklar köyden şehre yapılan göçlerle şehirlerde de aranır olduğundan büyük şehirlerde pazarlarda da satılır. Sifli bitkileriniz Madımak, içerdiği fenolik birleşiklerden dolayı diğer bitkilerin gelişimini engelleyen fitotoksik özelliğe sahip boğucu bitkidir.
MADIMAK OTUNUN FAYDALARI VE TIBBİ ETKİLERİ:
Bahar aylarında doğada sıkça rastlanan ?Madımak´ otu, şeker hastalığından böbrek taşına kadar birçok hastalığa iyi geliyor.
?Madımak´ın doğranmış ve kurutulmuş yumrusundan hazırlanan çay, mide ve bağırsak hastalıklarıyla dizanteriye karşı antiseptik olarak kullanılıyor.
Gaziosmanpaşa Üniversitesi (GOP) Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hüseyin Koç, ?Yabancı otlarla sağlıklı yaşam? adlı kitabında, özellikle Tokat, Sivas, Yozgat ve bölgesinde sıkça rastlanan madımak otunun özelliklerine dikkati çekti.
Kitapta yer alan bilgilere göre, madımağın ?drog? denen yumrusundan hazırlanan çay, mide ve bağırsak hastalıklarıyla dizanteriye karşı antiseptik olarak kullanılıyor. Madımağın doğranmış ve kurutulmuş yumrusundan hazırlanan çayın, karın ağrısının giderilmesinde, ishal ve iltihaplara karşı etkili olduğu biliniyor. Çok yıllık, otsu bir bitki olan, bahar aylarında yağan yağmurla ortaya çıkan madımak, şeker hastalığı ve böbrek taşı rahatsızlığına da iyi geliyor. Adına türküler yazılan, yemeği, konservesi yapılan madımağın tozundan hazırlanan merhem yaraların iyileşmesinde kullanılıyor. Halk dilinde keçimemesi, kuşekmeği ve söğüt otu olarak bilinen madımak, genelde köylü kadınlar tarafından toplanarak satışa sunuluyor.
Damarları büzücü etkileri ile basur, doğum sonrası kanamalar ile aşırı adet kanamalarında faydalıdır. Kan şekerini düşürerek şeker hastalarına iyi gelir. İdrar arttırıcı ve idrar söktürücüdür. Antioksidan ve bitkisel bir antibiyotiktir. Pembe çiçekli otsu bir bitkidir. Uçucu yağ, tanen, nişasta ve glikoz içerir.
MADIMAK OTU NASIL KULLANILIR?
Taze yaprakları salata olarak yenebileceği ya da bitki kurutulduktan sonra kaynamış suda demlenerek çayı hazırlanabilir. Şeker hastalarına iyi gelir. İdrar arttırıcı ve idrar söktürücüdür. Antioksidan ve bitkisel bir antibiyotiktir.
MADIMAK OYLUM OYLUM
Sivas- Fahri Karaoğlan-Nida Tüfekçi
Madımak Oylum Oylum
Geliyor Civan Da Boylum
Civan Boylum Gelirse
Şen Olur Benim De Gönlüm
Oy Madımak Teke Tüke Sakalı
Oy Madımak Evelik Yemlik
Oy Madımak Guşguşu Yemlik Oy Madımak
Madımak Bişer Oldu
Tencerem Taşar Oldu
Günde Yediğim Şamarlar
Bir İken Beşer Oldu
Oy Madımak Teke Tüke Sakalı
Oy Madımak Evelik Yemlik
Oy Madımak Guşguşu Yemlik Oy Madımak
Madımak Biçim Biçim
Ölüyom Senin De İçin
Madımak Toplar İken
Başımdan Düştü Çitim
Oy Madımak Teke Tüke Sakalı
Oy Madımak Evelik Yemlik
Oy Madımak Guşguşu Yemlik Oy Madımak
YAPILIŞI:
Madımaklar seçilip ince ince kıyılır.(robotta çektiklerini duymuştum.)Bir tencerede haşlanır. İçerisine bulgur eklenir. Bir tavada doğranmış yeşil soğan, kuru soğan, arzuya göre sucuk, pastırma biraz yağda kızartılır. Varsa biraz çemen eklenip karıştırılır. Madımakların üzerine eklenip karıştırılır. Biraz daha pişirilir. Yoğurt ile servis yapılır. Afiyet olsun. (Bulabilirseniz soğanın yerine köremen otunun kurusunu kullanmalısınız.)
NOT: Kuru madımak ılık suda bekletilir. Sonra avucumuzda suları sıkılarak alınır. Bir tencereye biraz kaynamış su ile konur. Haşlanınca yukarıdaki işlem aynı şekilde yapılarak pişirilir.
Editor : Haberpanelim
