CAATSA nedir? Türkiye'ye uygulanan CAATSA yaptırımlarının maddeleri nelerdir?

ABD'nin çıkardığı ve uluslararası ilişkilerde önemli bir yer tutan CAATSA yasası, özellikle Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemi satın almasıyla birlikte dünya gündemine oturdu. Türkiye'ye yönelik uygulamaya konulan yaptırımlar, Washington ile Ankara arasındaki ilişkilerde yeni bir gerilim döneminin başlamasına neden oldu.

CAATSA Ne Demek ve Amacı Nedir?

CAATSA, İngilizce "Countering America's Adversaries Through Sanctions Act" kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltmadır. Türkçe'ye ise "Amerika'nın Düşmanlarına Yaptırımlarla Karşı Koyma Yasası" olarak çevrilebilir.

ABD Kongresi tarafından 2017 yılında onaylanan bu yasanın temel amacı, Rusya, İran ve Kuzey Kore gibi ülkelerin "ABD'nin ulusal çıkarlarına zarar veren" eylemlerini yaptırımlar yoluyla engellemektir. Yasa, özellikle bu ülkelerle savunma veya istihbarat alanında önemli işlem yapan kişi, kurum veya devletlere yaptırım uygulanmasını öngörmektedir.

Türkiye, CAATSA Kapsamına Neden Alındı?

Türkiye, 2020 yılında CAATSA yaptırımlarının hedefi haline geldi. Bu durumun ana nedeni, Türkiye'nin NATO müttefiki olmasına rağmen Rusya'dan S-400 uzun menzilli hava savunma sistemi satın almasıydı. ABD, S-400'lerin NATO hava savunma sistemleriyle uyumsuz olduğunu ve en gelişmiş savaş uçağı olan F-35'lerin radarlarını ele geçirme riski taşıdığını iddia etti. Bu riskin NATO'nun güvenliğini tehlikeye attığını savunan ABD, Türkiye'yi bu alımı durdurması konusunda defalarca uyardı. Türkiye'nin bu uyarılara rağmen S-400'leri teslim alması, yaptırım sürecini tetikledi.

Türkiye'ye Uygulanan CAATSA Yaptırımları Hangi Maddeleri İçeriyor?

ABD yönetimi, 2020 yılında Türkiye'nin Savunma Sanayii Başkanlığı'na (SSB) yönelik CAATSA yaptırımları uygulamaya koydu. Bu yaptırımlar, yasanın 231. maddesinde yer alan 12 yaptırım türünden en az beşini içermektedir. Türkiye'ye uygulanan yaptırımların ana maddeleri şunlardır:

• İhracat Lisanslarının Reddi: ABD tarafından Savunma Sanayii Başkanlığı'na herhangi bir ihracat lisansı veya yetkisinin verilmesinin yasaklanması.
• ABD Finans Kurumlarından Kredilerin Engellenmesi: ABD'deki finans kuruluşlarından SSB'ye herhangi bir kredi veya borç verilmesinin yasaklanması.
• ABD İhracat-İthalat Bankası Desteğinin Durdurulması: SSB'ye yönelik ihracatlar için ABD İhracat-İthalat Bankası'nın herhangi bir yardım sağlamasının engellenmesi.
• Finansal İşlemlere Yönelik Kısıtlamalar: ABD'deki finans kuruluşlarının SSB ile döviz işlemlerine katılımının yasaklanması.
• Mal veya Teknoloji Transferinin Yasaklanması: ABD'den SSB'ye herhangi bir mal veya teknoloji transferinin yasaklanması.
• Yaptırım Uygulanan Yetkililerin Seyahat ve Mal Varlığı Kısıtlamaları: SSB Başkanı İsmail Demir ve diğer üst düzey yetkililerin ABD'ye seyahatlerinin kısıtlanması ve ABD'deki mal varlıklarının dondurulması.

Bu yaptırımlar sonucunda Türkiye, F-35 savaş uçağı projesinden de tamamen çıkarıldı. Yaptırımlar, Türkiye'nin savunma sanayi alanında ABD ile olan iş birliğini büyük ölçüde etkiledi ve siyasi ilişkilerde uzun süren gerilimlere neden oldu.