Kongre kararlarının bazı kaynaklarda eksik ve farklılık arz etmesi nedeniyle yapılan çalışmada Prof. Dr. Recep Toparlı Başkanlığında oluşturulan komisyon tarafından Sivas Kongresi Karar metninin orijinalinden faydalanarak, yeniden günümüz Türkçesine çevrildi. Birçok kaynakta yer alan ve Kongre Kararları arasında gösterilen ‘Manda ve himaye kabul edilemez’ maddesinin yeni çevrilen karar metninde olmaması dikkat çekti.
HAYRULLAH AĞKAŞ
Türkiye Cumhuriyeti tarihi açısından büyük önem arz eden Sivas Kongresi kararlarıyla ilgili yeni bir çalışma yapıldı. Sivas Valiliği tarafından yapılan araştırma ve incelemelerin ardından Kongre’de alınan kararla orijinal karar metninden faydalanarak yeniden kayıt altına alındı.
Bu çalışmaların ardından Sivas Kongresi kararlarında gösterilen ve birçok kaynakta yer alan ‘Manda ve himaye kabul edilemez’ maddesinin, aslında orijinal metinde yer almaması dikkat çekti.
Bilindiği üzere Sivas Kongresi kararlarıyla ilgili birçok kaynakta farklılıkların olduğu iddia ediliyordu. Bu konuyla ilgili Sivas Valiliğine, bu karışıklığın giderilmesi gerektiği iletildi.
Yaşanan bu gelişmelerin ardından Sivas Valiliği bir çalışma başlattı. Cumhuriyet Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Dr. Recep Toparlı Başkanlığında bir komisyon oluşturarak, konuyla ilgili araştırma ve incelemeler yapıldı.
Prof. Dr. Recep Toparlı, Prof. Dr. Ömer Demirel, Prof. Dr. Âlim Yıldız ve Prof. Dr. Galip Eken isimlerinden oluşan komisyon tarafından yapılan çalışmalar neticesinde Kongre Kararının kısaltılmış biçimi, Kongre Kararlarının Latin Harflerine aktarılmış biçimi, Kongre Kararlarının günümüz Türkçesine aktarılmış biçimi ve Kongre Kararlarının Arap Harfli orijinal biçimi Sivas Valiliği’nin resmi internet sitesinden yayımlandı.
VALİLİK’TEN AÇIKLAMA
Ayrıca yapılan çalışmalarla ilgili Sivas Valiliği tarafından da bir basın bülteni yayımlandı. Resmi internet sitesinden yapılan açıklamada şu ifadelere yer verildi:
‘İstiklalimizin büyük bir tehdit ve tehlike altında olduğu bir dönemde toplanan Sivas Kongresi’nin; millî hâkimiyet ve millî irade kavramlarının devlet hayatımıza yansıtılmasında en önemli aşamayı teşkil etmesi sebebiyle, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda müstesna bir yere sahip bulunduğu malumlarınızdır.
Cumhuriyetin temellerinin atıldığı ve Millî Mücadele’nin başlatıldığı Ulusal Kongre’nin Sivas’ta toplanması tesadüfî değildir. Mustafa Kemal Atatürk, Milli Mücadelemizde Sivas’a ve Sivaslılara güvenmiş ve bu güvenden büyük güç almıştır.
Tarihimiz açısından bu derece önemli olan Sivas Kongresi ile ilgili çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu kapsamda bastırılan kitaplarda ve materyallerde Sivas Kongresi Kararlarının farklılık gösterdiği ve aslına uygun olmadığı ile ilgili hususlar tespit edilmiştir.
Çeşitli kitaplarda ve internet sayfalarında belirtilen bu farklılığın önüne geçmek için kararların aslına uygun olarak iki şekline ihtiyaç duyulmuştur. Birincisi; kararların orijinal hâlinin herhangi bir kısaltma yapılmadan Latin harflerine çevrilip günümüz Türkçesine aktarılmış biçimi, ikincisi; kitap, broşür pano ve afişlerde kullanılmak üzere kararların her birinin kısaltılarak birkaç kısa cümleler hâline getirilmiş biçimi.
Sivas Kongresi kararları ile ilgili Valiliğimize iletilen farklılıkların ve eksikliklerin giderilmesi amacıyla Cumhuriyet Üniversitemiz öğretim üyelerinden bir komisyon teşkil edilmiş ve anılan konu hakkında bir çalışma yapılarak Valiliğimize sunulması talep edilmiştir. Beş (5) kişiden müteşekkil heyet, hazırlamış oldukları dosyayı Valiliğimize sunmuşlardır. Valiliğimizce de yapılan tetkikte bu farklılıklar tespit edilmiştir.
Bu nedenle; mevcut farklılık ve karışıklıkların giderilmesi amacıyla yapılan bu çalışmalar, TBMM Başkanlığına, Başbakanlığa, Kültür ve Turizm Bakanlığına, Milli Eğitim Bakanlığına, İçişleri Bakanlığına, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Başkanlığı Bilimsel Çalışmalar Müdürlüğüne iletilmiştir. Sivas Kongresi kararlarının Latin alfabesiyle yazılmış metni ve günümüz Türkçesine aktarılmış metni, Osmanlıca matbu metin ile Türk Tarih Kurumu Başkanlığı tarafından karşılaştırılmıştır. Bu kapsamda;
1. Kararların, Tarih Vesikaları Dergisi’nden (c.1,s.1 Haziran 1941) alınarak Prof. Dr. Recep Toparlı tarafından Latin harflerine çevrilerek günümüz Türkçesine aktarılan metinlerin, aslına sadık ve kurallarına uygun çevrildiği,
2. Bahse konu metinden, Prof. Dr. Recep Toparlı Başkanlığındaki heyet tarafından, günümüz Türkçesine yapılan kısaltılmış metnin de, orijinal metne uygun bulunduğu,
3. Söz konusu edilen metinler esas alındığında; ‘Kongre kararları ile ilgili mevcut farklılık ve karışıklık’ın giderilmiş olacağı; Mütalaa edilmiştir. Kamuoyunun bilgisine saygıyla duyurulur.’
BİRÇOK KAYNAKTA
YER ALAN KARARLAR METNİ
Günümüzde bilgi kaynağı olarak başvurulan Wikipedia’da, Sivas Kongresi kararları olarak 8 maddeden oluşan aşağıdaki metnin yer aldığı görülüyor. (https://tr.wikipedia.org/wiki/Sivas_Kongresi)
‘1. Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür; parçalanamaz.
2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet topyekûn kendisini savunacak ve direnecektir.
3. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır.
4. Kuva-yı Milliye’yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hâkim kılmak temel esastır.
5. Manda ve himaye kabul edilemez
6. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclis-i Mebusan’ın derhal toplanması mecburidir.
7. Aynı gaye ile milli vicdandan doğan cemiyetler, 'Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti' adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir.
8. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir.
KARARLARIN
ORJİNAL HALİ
Sivas Valiliği’nin yürüttüğü çalışmalar sonucu oluşturulan heyet tarafından orijinal metinden faydalanarak günümüz Türkçesi’ne çevrilen metinde yer alan kararlar ise şu şekilde sıralandı:
‘GENEL KONGRE BİLDİRGESİDİR
Sivas, 11 Eylül 1919
Milletimizin tamamınca bilinen iç ve dış tehlikelerin ortaya çıkardığı millî uyanış sonucunda toplanan Kongremiz, aşağıdaki kararlan almıştır:
1. Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında gerçekleştirilen Ateşkes Antlaşması’nın, imzalandığı 30 Ekim 1918 tarihindeki sınırlarımız içerisinde kalan ve her noktasında büyük bir çoğunlukla Müslümanların yaşadığı Osmanlı ülkesi, biri diğerinden ve de Osmanlı toplumundan ayrılması mümkün olmayan ve hiçbir sebeple de ayrılamayacak olan bir bütündür. Bu topraklarda yaşayan bütün Müslümanlar; birbirlerine karşı saygı ve fedakârlık duygularıyla dolu, ırki ve toplumsal haklarıyla çevresel şartlara tam anlamıyla saygı gösteren öz kardeştirler.
2. Osmanlı toplumunun bütünlüğü ve millî bağımsızlığımızın sağlanması, yüce halifelik makamının ve saltanatın korunması için millî güçler kesinlikle etkili olacak ve millet iradesi egemen kılınacaktır.
3. Osmanlı ülkesinin herhangi bir kısmına karşı gerçekleştirilecek bir müdahale ve işgale, özellikle vatanımızda bağımsız bir Rumluk ve Ermenilik oluşturulması amacına yönelik hareketlere karşı Aydın, Manisa ve Balıkesir cephelerinde, millî çarpışmalarda olduğu gibi birlikte savunma ve karşı koyma ilkesi kabul edilmiştir.
4. Öteden beri aynı vatan içinde birlikte yaşadığımız Müslüman olmayan bütün halkların her türlü hukuki eşitlikleri tamamen saklı olduğundan, anılan halklara siyasi egemenlik ve toplumsal dengemizi bozacak ayrıcalıkların verilmesi kesinlikle kabul edilmeyecektir.
5. Osmanlı Hükümeti, dışarıdan gelecek bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir kısmını terk ve ihmal etmek zorunda kaldığı takdirde halifelik ve saltanat makamıyla vatan ve milletin korunmasını ve bütünlüğünü sağlayacak her türlü önlem ve kararlar alınmıştır.
6. İtilaf Devletlerince Ateşkes Antlaşması’nın imzalandığı 30 Ekim 1918 tarihindeki sınırlarımız içinde kalan ve çoğunlukla Müslümanların yaşadığı kültür ve uygarlık üstünlüğü
Müslümanlara ait olan bu ülkede; toprak bütünlüğümüzün parçalanması düşüncesi tamamen terk edilerek bu topraklar üzerindeki tarih, ırk, din ve coğrafyayla ilgili haklarımıza saygı gösterilmesini, buna aykırı girişimlere son verilmesini ve böylece hak ve adalete dayanan bir karar alınmasını beklemekteyiz.
7. Milletimiz; insani, çağdaş amaçları yücelten ve teknikle, sanatla, ekonomiyle ilgili durum ve ihtiyaçlarımızın bilincindedir. Bundan dolayı; devlet ve milletimizin iç ve dış bağımsızlığı, vatanımızın bütünlüğü saklı kalmak şartıyla altıncı maddede belirtilen sınırlar içinde, milliyet ilkelerine saygılı ve memleketimize karşı istila amacı taşımayan herhangi bir devletin teknikle, sanatla ve ekonomiyle ilgili yardımını memnuniyetle karşılarız. Adaletli ve insani şartları içeren bir barışın da ivedilikle gerçekleştirilmesi, insanlığın rahatı ve dünyanın huzuru adına en özel millî arzumuzdur.
8. Milletlerin kendi kaderlerini bizzat kendilerinin belirlediği bu tarihî dönemde, İstanbul Hükümeti’nin de milletin iradesine uyması zorunludur. Çünkü milletin iradesine dayanmayan bir hükümetin keyfî ve kişisel olan kararlarına millet boyun eğmediği gibi, böylesi kararların dışta da geçerli olmadığı ve olamayacağı şimdiye kadar geçen olaylar ve sonuçlarla da ispat edilmiştir. Bundan dolayı milletin içinde bulunduğu sıkıntı ve kaygıdan kurtulma yollarına bizzat başlamadan İstanbul Hükümeti’nin Millî Meclis’i hemen ve bir an bile geçirmeden toplaması ve böylece milletin, memleket geleceği hakkında alacağı bütün kararları Millî Meclis’in denetimine sunması zorunludur.
9. Vatanımızın ve milletimizin karşı karşıya olduğu zulüm ve acılarla, tamamen aynı maksat ve amaçla millî vicdandan doğan vatansever ve millî cemiyetlerin birleşmesinden oluşan genel topluluk bu kez 'Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti' adını almıştır. Bu Cemiyet, her türlü particilik akımlarından ve kişisel ihtiraslardan arınmıştır ve tamamen uzaktır. Bütün Müslüman vatandaşlarımız, bu Cemiyet’in doğal üyesidir.
10. 'Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin 4 Eylül 1919 tarihinde Sivas şehrinde toplanan Genel Kongresi tarafından, kutsal amacı takip ve genel teşkilatı yönetmek amacıyla bir 'Heyet-i Temsiliye' seçilmiş ve köylerden il merkezlerine kadar bütün millî teşkilatlanma güçlendirilerek birleştirilmiştir.’
Editor : Haberpanelim
