Türk kadınına seçme ve seçilme hakkı tanınması, 5 Aralık 1934'te Meclis'te yapılan Anayasa değişikliği ile kabul edildi. Bu hakkın tanınmasının ardından 1935'te yapılan genel seçimlerde, Meclis'e 17 kadın milletvekili seçildi.
Seçimlerin ardından 7 Mart 1935'te 1. Yasama Yılının ikinci birleşiminde, kadın milletvekilleri arasında Genel Kurul kürsüsünden ilk konuşmayı Erzurum Milletvekili Nakiye Elgün yaptı. Böylece Elgün, aynı zamanda, kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasının ardından "TBMM'de konuşma yapan ilk kadın milletvekili" olarak kayıtlara geçti.
"Türk milleti hiç eksiksiz bir bütün olarak çalışacaktır"
Meclis tutanaklarına göre, Nakiye Elgün, Genel Kurul kürsüsünde yaptığı konuşmasına, "Arkadaşlar, Başbakanımız General İsmet İnönü'ye beyanı itimad eden arkadaşlar arasında bizim de bulunmamız ve bu bulunma onurunu bize vermiş olmanız itibarıyla duyduğumuz heyecanı ifade için buraya gelmiş bulunuyorum." cümlesiyle başladı.
Tutanaklarda, Elgün, konuşmasında şu ifadeleri kullanıyor:
"Bugüne kadar Türk, bütün olarak her sahada yan yana, el ele çalışmıştı. Fakat bugüne kadar Türk milletinin en yüksek, en onurlu bir mevkii olan burada, ilk defa yer almış bir kadın saylav olmak itibarıyla bunu verenlere karşı duyduğumuz hazzı ifade ederken yine bu büyük onurun içinde Türk Hükümetine itimat beyan eden arkadaşlar arasında bulunmak şerefinin bize verilmiş olmasından dolayı duyduğumuz sevinci ifade etmeye çalışırken belki söz bulamıyorum. Bütün dünya bilsin ki Türk milleti dün olduğu gibi bugün de bugünden sonra da hiç eksiksiz bir bütün olarak çalışacaktır. Ve bütün dünyaya bu suretle muvaffakiyetini, eserini, hüsnü niyetini göstermiş olacaktır."
Heyecanı tutanaklara yansıyor
Elgün, konuşmasında, Türk kadınına seçme ve seçilme hakkının verilmesi dolayısıyla Atatürk'e teşekkür ederken, içinde bulunduğu heyecan tutanaklara da yansıdı. "Bize bu güzel günleri ve bu güzel anları yaşatmış olan, ta ilk gününden beri bize rehberlik eden, önderlik eden Ulu Gazimiz Atatürk.." sözlerini söylediği sırada heyecanlanan ve cümlesini tamamlayamayan Elgün, bundan dolayı "Affınızı istirham ederim. Çünkü şu anda dünyada belki pek nadir olarak hissedilebilecek heyecan duyanlardan biriyim. Onun için tekrar affınızı istirham ederim." ifadeleriyle Genel Kuruldan özür diliyor.
Elgün, "Bu ulu güne erişmiş olmamızdan dolayı asil Türk milletine muvaffakiyetler, en büyük, en güzel günler, en saadetli anlar temenni ederek huzurunuzdan çekiliyorum." diyerek sözlerini tamamlıyor.
TBMM tutanaklarına göre, Elgün'ün konuşmasını tamamlamasının ardından milletvekillerinin oturduğu sıralardan "bravo" sesleri yükseldi; milletvekilleri uzun süre Elgün'ü alkışladı.
Ara seçimde Meclis'e girdi
1936 yılında boşalan milletvekillikleri için yapılan ara seçimde Hatice Özgener Çankırı Milletvekili seçildi. Özgener'in 22 Ocak 1936'da ant içerek göreve başlamasıyla TBMM'deki kadın milletvekilli sayısı 18'e yükseldi.
5. Dönem'de Meclis'e giren ilk kadın milletvekillerinin isimleri şöyle:
"Konya Milletvekili Bahire Bediz Morova, İzmir Milletvekili Benal Nevzad Arıman, Erzurum Milletvekili Nakiye Elgün, Samsun Milletvekili Meliha Ulaş, Afyonkarahisar Milletvekili Mebrure Gönenç, Antalya Milletvekili Türkan Örs, Edirne Milletvekili Fatma Memik, Balıkesir Milletvekili Sabiha Erbay, Sivas Milletvekili Hatice Sabiha Görkey, Çankırı Milletvekili Hatice Özgener, Diyarbakır Milletvekili Huriye Öniz, Trabzon Milletvekili Seniha Hızal, Bursa Milletvekili Şekibe İnsel, İstanbul Milletvekili Fakihe Öymen, Malatya Milletvekili Mihri İffet Pektaş, Ankara Milletvekili Satı Çırpanoğlu, Seyhan Milletvekili Esma Nayman, Kayseri Milletvekili Ferruh Güpgüp."
Kadın milletvekili oranı 23. Dönem'e kadar yüzde 5'i geçmedi
Elgün'ün tarihi konuşmasını yaptığı 7 Mart 1935'ten 22 Temmuz 2007'ye kadar Meclis'teki kadın milletvekillerinin oranı yüzde 5'i geçmedi. 23. Dönem'in başladığı 22 Temmuz 2007'de 550 milletvekilinin 50'sini kadın milletvekilleri oluşturdu.
23. Dönem'de kadın vekillerin oranı yüzde 9,09 olarak gerçekleşirken bu oran 24. Dönem'de yüzde 14,36, 25. Dönem'de yüzde 17,82, 26. Dönem'de yüzde 14,73, 27. Dönem'de yüzde 17,33 ve 28. Dönem'de 19,83 oldu.
Kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınmasının 89. yıl dönümünde TBMM'de kadınlar, yüzde 19,83 oranıyla 119 milletvekili tarafından temsil ediliyor.
Bu dönemde AK Parti'de 50, HEDEP'te 27, CHP'de 24, İYİ Partide 5, MHP'de 4, DEVA Partisinde 4, Saadet Partisinde 2, TİP'te 1, Demokratik Bölgeler Partisinde 1 ve Emek Partisinde 1 kadın milletvekili yer alıyor.
Dönemlere göre kadın milletvekili sayıları
TBMM verilerine göre kadınların ilk kez milletvekili seçildikleri 1935 yılından bu yana seçilen kadın milletvekilleri sayısı şöyle:
- 5. Dönem 444 milletvekilinin 18'i kadın.
- 6. Dönem 470 milletvekilinin 16'sı kadın.
- 7. Dönem 492 milletvekilinin 16'sı kadın.
- 8. Dönem 499 milletvekilinin 9'u kadın.
- 9. Dönem 494 milletvekilinin 3'ü kadın.
- 10. Dönem 537 milletvekilinin 4'ü kadın.
- 11. Dönem 602 milletvekilinin 8'i kadın.
- 12. Dönem 448 milletvekilinin 3'ü kadın.
- 13. Dönem 455 milletvekilinin 8'i kadın.
- 14. Dönem 450 milletvekilinin 5'i kadın.
- 15. Dönem 456 milletvekilinin 6'sı kadın.
- 16. Dönem 455 milletvekilinin 4'ü kadın.
- 17. Dönem 410 milletvekilinin 12'si kadın.
- 18. Dönem 450 milletvekilinin 6'sı kadın.
- 19. Dönem 450 milletvekilinin 8'i kadın.
- 20. Dönem 550 milletvekilinin 13'ü kadın.
- 21. Dönem 550 milletvekilinin 23'ü kadın.
- 22. Dönem 550 milletvekilinin 24'ü kadın.
- 23. Dönem 550 milletvekilinin 50'si kadın.
- 24. Dönem 550 milletvekilinin 79'u kadın.
- 25. Dönem 550 milletvekilinin 98'i kadın.
- 26. Dönem 550 milletvekilinin 81'i kadın.
- 27. Dönem 600 milletvekilinin 104'ü kadın.
- 28. Dönem 600 milletvekilinin 119'u kadın./AA/
Editor : Hayrullah Ağkaş
