TÜİK'in internet sitesinde yer alan açıklamaya göre, kurum, her yıl fiyat derlenen yerleşim ve iş yerleri ile sepette yer alan ürünler, ağırlıkları ile ürün tanımlarını güncelliyor.
Buna göre, TÜFE, toplumun tüketim kalıplarını mümkün olduğunca gerçeğe yakın şekilde yansıtmayı hedefleyen mal ve hizmet sepeti üzerinden hesaplanıyor.
Piyasada mevcut tüm mal ve hizmet fiyatlarının takip edilmesinin mümkün olmaması nedeniyle TÜFE hesaplaması için hane halklarının tüketim harcamalarında önemli yer tutan mal ve hizmetler dikkate alınarak bir sepet oluşturuluyor. Söz konusu sepet, tüketicilerin günlük yaşamlarında sıkça tercih ettiği ürün ve hizmetleri içeriyor.
Gelir İdaresi Başkanlığından (GİB) 2019'dan itibaren iş yerlerine ait ciro verilerinin elde edilmesiyle, perakende sektöründe yer alan marketler ve giyim mağazaları için ciro değerleri kullanılarak iş yeri örneklemi belirleniyor.
Her yıl aralık ayında en güncel ciro verileri incelenerek, il bazında fiyat derlenen iş yerleri gözden geçiriliyor. Perakende ticaret sektöründe yer alan iş yerlerinin il bazında ciro büyüklükleri esas alınarak tüketicilerin o ilde yoğun olarak tercih ettiği, en çok satış yapan zincir ve yerel firmalardan fiyat derlenmesi amaçlanıyor.
Sepette yer alan ürünlerin sayısı değişiyor
Açıklamaya göre, bu yıl itibarıyla alandan veri derleme yöntemiyle elde edilecek fiyat sayısı, derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 50,3'ünü oluşturacak.
TÜFE'de bu yıl 81 il ve 233 ilçe kapsamında, 29 bin 941 iş yeri ve 5 bin 246 konuttan (kira) 407 madde ve 951 madde çeşidi için her ay yaklaşık 609 bin 382 fiyat derlenecek.
Her yıl aralık ayında yapılan güncellemede, ağırlığı artan mal ve hizmetler endeks sepetine dahil edilirken, ağırlığı azalan ürünler sepetten çıkartılıyor. Bu nedenle, TÜFE sepetinde yer alan ürünlerin sayısı her yıl değişim gösteriyor. TÜFE tüketim sepeti ve ağırlıkları ise yıl içinde değişmeden sabit kalıyor.
Güncellemeye göre, bu yıl sepete yeni giren maddeler implant tedavi ücreti, otomobil (elektrikli) ve güneş gözlüğü olurken, kadın pardösüsü ve şemsiye ise sepetten çıkarıldı.
Ayrıca, sepette yer alan "hijyenik zeminler için temizlik ve bakım ürünleri", "otomobil (dizel)", "otomobil (benzinli)", "tren ücreti (şehirler arası)", "uçak bileti ücreti", "cep telefonu görüşme ücreti", "özel televizyon ve çevrim içi yayın hizmetleri", "diğer kitaplar" ile "yurt dışı bir hafta ve daha fazla süreli tur" başlıklarının altına yeni madde çeşitleri eklendi.
Ana grup ağırlıkları
TÜFE hesaplamalarında kullanılacak ana grup ağırlıkları da belirlendi.
Buna göre, gıda ve alkolsüz içeceklerin ağırlığı yüzde 24,98'den yüzde 24,96'ya, ulaştırmanın ağırlığı 17,35'ten 15,34'e gerilerken, konutun ağırlığı yüzde 14,2'den yüzde 15,21'e yükseldi.
Gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içecekler ve tütün, ev eşyası ile ulaştırma gruplarının ağırlıkları düşerken, konut, sağlık, eğlence ve kültür, lokanta ve oteller, eğitim, giyim ve ayakkabı, çeşitli mal ve hizmetler ile haberleşmede gruplarının ağırlığının arttığı görüldü.
Söz konusu ağırlıklar, alkollü içeceklerde ve tütünde yüzde 3,52, eğitimde yüzde 2,3, giyim ve ayakkabıda yüzde 7,16, ev eşyasında yüzde 7,67, sağlıkta yüzde 4,09, haberleşmede yüzde 3,62, eğlence ve kültürde yüzde 3,36, lokanta ve otellerde yüzde 8,31, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 4,43 olarak belirlendi.
TÜFE sepetinde kapsanan mal ve hizmet fiyatları farklı yöntemlerle derleniyor
Bilgisayar Destekli Kişisel Görüşme Yöntemi (CAPI) ile alandan veri toplama usulü, TÜİK'in 26 bölge müdürlüğünde görevli anketörlerin, seçilen iş yerlerini bizzat ziyaret ederek, mal ve hizmet fiyatlarını tablet bilgisayarlara kaydetmelerine dayalı geleneksel veri derleme yöntemi olarak tanımlanıyor. Bu yıl itibarıyla alandan veri derleme yöntemiyle elde edilecek fiyat sayısı, derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 50,3'ünü oluşturuyor.
Barkod (satış) verilerinin kullanımı yöntemiyle perakende ticaret sektöründe önemli paya sahip zincir marketlerden sağlanan veriler, TÜFE hesaplamalarında ilk olarak 2021'de kullanılmaya başlandı. Analiz süreçleri tamamlanan iş yeri barkod verilerinin TÜFE hesaplamalarına dahil edilmesiyle birlikte 2025 yılı itibarıyla bu yöntemle derlenen fiyat sayısı, toplam fiyat sayısının yüzde 43'üne karşılık geliyor.
Kullanılan bir diğer yöntem ise "web scraping (veri kazıma)" şeklindeki fiyat derleme olarak uygulanıyor. 2025 yılı itibarıyla bu yöntemle elde edilen fiyat sayısı, derlenen toplam fiyat sayısının yaklaşık yüzde 5,1'ini oluşturuyor. İnternet üzerinden "web scraping" yöntemiyle derlenen fiyatlardan ilgili ayın 1'i ile 24'ü arasında olan kısmı hesaplamalarda kullanılıyor.
Gerek barkod verilerinin kullanımı gerekse internet üzerinden derlenen fiyatların TÜFE hesaplamalarına dahil edilmesi istatistik ofisleri için maliyeti düşürürken cevaplayıcı yükünü de azaltıyor. Bunun yanı sıra istatistik üretiminde veri derleme sıklığı daha yüksek ve daha büyük hacimli oluyor. TÜFE'nin zamanlılığı gereği bahsedilen her iki yöntem için de ilgili ayın 1'i ile 24'ü arasındaki veriler kullanılıyor. Her madde için elde edilen günlük fiyatın geometrik ortalaması alınarak ilgili maddenin aylık ortalama fiyatına ulaşılıyor.
Sağlık ve eğitimde geleneksel yöntem yerine CAWI kullanılmaya başlandı
CAWI metodu, cevaplayıcıların internet tabanlı özel olarak tasarlanmış anket formlarını çevrim içi olarak doldurmaları temel prensibine dayanıyor.
TÜFE'de, sağlık ve eğitim sektörleri grubundan seçilmiş madde çeşitleri için fiyatların firma yetkilileri tarafından "www.tuik.gov.tr" internet sitesindeki anketin doldurulması şeklinde uygulanıyor. Bu sistem 2024 yılı boyunca test edilerek, söz konusu fiyatlar hem anketörler tarafından yüz yüze görüşme yöntemiyle alandan derlenmiş hem de eş zamanlı olarak CAWI yöntemi kullanılmıştı. Bu yıl itibarıyla söz konusu maddeler geleneksel yöntemden çıkarılarak sadece CAWI yöntemiyle derlenmeye başlandı. 2025 yılı itibarıyla CAWI veri derleme yöntemiyle elde edilecek fiyat sayısı, derlenen toplam aylık fiyat sayısının yaklaşık olarak yüzde 1,6'sını oluşturdu.
TÜFE kapsamında kira fiyatlarının takibi için Bilgisayar Destekli Telefon Görüşmesi (CATI) yöntemi ile merkezde görevli operatörler tarafından veri derlenirken, haneler ile kurumsal iletişim hattı olan Alo124 üzerinden telefon ile görüşülerek kira anketi gerçekleştiriliyor. Alo 124 ile yapılan tüm görüşmeler kayıt altına alınıyor. Telefon ile kira anketi yapılamayan hanelerle ise bölge müdürlüklerinde görevli personel tarafından yüz yüze görüşülerek anket uygulanıyor. Yıl boyunca "aynı konutun" kira fiyatı takip ediliyor. 2023'ten itibaren kira fiyatı derlenen konut sayısı 5 bin 246 oldu.
TÜFE'de 2025 yılı itibarıyla ağırlıklı olarak hizmet grubundan (otel, lokanta ve benzeri) seçilmiş bazı madde çeşitleri için fiyatların CATI yöntemiyle derlenmesine başlandı.
TÜFE'de idari kaynaklardan tam kapsamda ve güncel olarak derlenebilecek fiyatların doğrudan ilgili kurumlardan temini yoluna gidildi. Bu kapsamda akaryakıt fiyatları Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) kayıtlarından temin ediliyor.
Editor : Anadolu Ajansı
