İnsan yaratılan varlıkların en gelişmişidir. O nedenle asırlardı insanın her alanına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Araştırmalar devam etmektedir. Bazı ortak sonuçlar elde etme çabaaları avrdır. Ancak, insanı tanımak hele, hele ayrı ayrı insanı tanımak kolay bir olay değildir. Çünkü muhatabınız, yaratılmışların en güçlü olanıdır.
Kültürümüz ve Medeniyetimiz, insan merkezli bir yapıya dayandığı için, İnsan davranış ve hareketleri sürekli mercek altındadır. Bu davranışların hep iyi, güzel davranışlar olması istenir. Yanlış ve hatalı davranışların yapılmasını kabullenmez. Eğer yanlış ve hatalı davranışa devam eden, insanlar olursa; bir manada çeşitli tavırlarla diğer insanla onun yanlış davranış içerisinde olduğunu hatırlatır. O yanlışı terk etmesini ister. Eğer o insan davranışlarında, Hata ve yanlış da daha da ısrarcı olunca, bu sefer kendilerini onu terk eder.
İnsanlar, Diğer insanları yeteri kadar tanıması için, uzun bir süre gereklidir. Tavır ve davranışlarını her alanda görmesi gerekir. İnsanlar, bazı insanları değerlendirirken belirli bir miktar tanıdıktan sonra, o insan hakkında hüküm vermeye çalışırlar. Bu doğru bir davranış değildir. Eğer o kısa zamanda, aradığını bulamaz ise; bende bunu adam sanırdım, adamı çok büyük birisi sanıyorduk yanılmışız, diye ifad ederler.
Neden böyle değerlendirmeler yapılır biliyor musunuz? Herhangi bir insan, bir başka insanı tanımadığı, karşılaşmadığı için, beraber seyahat etmediği için, başkalarının değerlendirmelerine göre bilmektedir. Başkalarının değerlendirmelerine göre, yapılan değerlendirmeler, o değerlendirmeyi yapan insanları bağlar. Halbuki, o kişi hakkında başkalarının değerlendirme yapması için de demin bahsettiğim ilişkilerin kurulması gerekir. Yahut, sizin değerlendirme yapacağınız kişi ile ortak mekanları belirli bir sürede olsa kullandıktan sonra, birliktelikleri yaşadıktan sonra, değerlendirmeniz gerekir. İşte ondan sonra yapılan değerlendirmeler sağlıklı ve düzenli olabilir. Kısacası bir insanı tanımanın yolu, o insanla yakın ilişkiler kurmaktan geçer. Uzun vade de kurulan dostluklar, aralarındaki yakın ilişkilerin kuvvetli olmasına bağlıdır.
Bir başka yanlış ta insanların, bir başka insanı kendisinden başkasına değerlendirme yaparken o insanın parasına, makamına, gücüne göre değerlendirme yapmasından kaynaklanmaktadır. Kendisi adamı yakından tanırken bir takım eksikliklerini ve yanlışlarını bilse de başkalarına çeşitli nedenlerden dolayı söylemez .İşte asıl yanlış buradan kaynaklanmaktadır. Size o insan hakkında bilgi verecek olan insan, o insanın hatasını ve yanlışını bildiği halde size belli etmemeye çalışır. Kendisi yalan söyler. Adam eğer hırsız ise; onun hırsızlığını saklayarak bir nevi suçu gizler. Riyakarlık eder. Toplum içerisinde bu tür davranışların normal bir davranış gibi algılanmasını sağlar. Sonunda karşısındaki insanlara farkında olmadan, koruduğu insanın gerçek tarafını söylemeden tanıtır, Bir nevi gerçeği saklar. O insanı korumak adına, Sahtekarlık, yalakalık yapar. İleri de o insandan gelecek bireysel yararların hesabını yapar.
Atalarımız o nedenle insanları değerlendirirken birebir ilişkilerden sonra değerlendirilmesine yönelik tavsiyelerde bulunmuşlardır. Ancak, birebir davranışlar karşınızdaki insan hakkında fikir edinmenize sebep olabilir. Ama, burada diyeceksiniz ki; davranışı yapan adamın da farklı davranışlar içerisinde olması ihtimal dahilindedir. Çünkü, kendisi gibi güçlü olduğuna inandığı yahut paralı, makamlı, olduğu insanlara davranırken farklı davranır. Kendisinden her alanda, alt tabakadan olduğuna inandığı insanlara karşı farklı davranır. İşte o insanı kendisiyle aynı makamda olan birisi değerlendirirken iyi bir insan, yararlı bir insan olarak değerlendirebilir. O, kendine yaptığı davranışa göre değerlendirmiştir. Aynı insan, Kendisiyle aynı makamda ve mevkide olmayan birisine kötü ve yanlış bir davranış içerisinde bulunmuş ise; o, insanda kendisine yapılan davranışa göre, davranışı yapan insanı değerlendirecektir. Halbuki, her iki davranışı yapan insan da aynı insandır.
Değerlendirme yapanlar farklı kişilerdir. Onlar da kendilerine göre yapılan davranışlara göre değerlendirmişlerdir. Değerlendirilen kişi de aynı kişidir. Olaylar göstermektedir ki; Bir insanı ne birkaç kişinin değerlendirmesine göre ne de birkaç yapmış olduğu tavır ve davranışa göre değerlendirmek gerekir. Ben o nedenle uzun vadeli bir ilişki, çok çeşitli ve har alanda tavır ve davranışını görmek gerekir. Fikrini savunuyorum.
Bütün bu örneklerden sonra şöyle bir sonuç çıkarabiliriz. İnsanlar hakkında genel hüküm vereceksek; toplumdaki davranışlarına, geniş bir bakış açısı ile bakarak değerlendirme yapmak gerekir. Örnekleri her alanda almak lazımdır. Doğruluk, dürüstlük alanı farklı bir alan, insanın insanları mevki, makam, para ve şöhretine göre değerlendirmesi farklı bir alandır. Kişinin alim, arif, tecrübeli, yetenekli olan insanlara karşı davranışı, ayrı bir alandır. Kendisinden alt tabakadaki insanlara yapmış olduğu davranışlar ayrı bir alandır. Kendi, Bilgi ve becerisi ayrı bir alandır. İşte, insanları değerlendirirken her alanda değerlendirmek için olaya bütün olarak bakmak gerekir.
Diğer insanlar açısından en önemli olması gerekeni ise; insanın göründüğü ile değil, yaşadığı ve söylediği ile yapılan değerlendirmelerdir. Bu konuda yanılan bazı insanımız insanları makamına, şöhretine, parasına, mevkiine göre bakarak, değerlendirmeler yapmaktadır. Bu sağlıklı bir değerlendirme olmaz. Böyle değerlendirmelerden sakınmak lazım. Bir insan, bir insanı, yeteri kadar tanımıyorsa; bence tanımadığını ifade etmesi en doğru davranıştır. Bugünlerde, buna çok ihtiyacımız var. Kimse bir insanın, Arifliğine, ilmine, insanlığına, yardımseverliğine, doğruluğuna, dürüstlüğüne, bakarak değerlendirme yapmıyor. Parası olup, olmadığına, mevkisi olup, olmadığına, ondan bir yararı olup, olmadığına bakarak değerlendirme yapıyor ki; bu yanlış bir değerlendirmedir...
En önemli tanıtım gerçeği, bireyin Aile, çevre ve topluma karşı yaptığı hal ve hareketleri çevreye karşı yaptığı uyumlu ya da uyumsuz, davranışlarıdır. İnsanlar ona göre değerlendirme yaparlar. Eğer insani ilişkileriniz güçlü emin, doğru ve güvenilir ise, toplumda güzel bir izlenim bırakmış olursunuz. Yoksa, o izlenimi bulmak kolay olmaz...