İş Kanununa tabi olan bir işçinin hakları, temel olarak bu kanunla belirlenmiştir. Genel kural, işçiye İş Kanunuyla verilen hakların iş sözleşmeleriyle geriye götürülemeyeceği yönündedir. Bunun anlamı; işçiye fazladan hak verilebilirken, var olan haklarının ise elinden alınamamasıdır. İşte yol ücretini de bu şekilde değerlendirmek gerekir. O halde işveren işçiye yol ücreti vermek zorunda mıdır? Yol ücreti nedir? bu hafta bu sorulara cevap verelim.
Yol Ücreti Nedir?
Burada yol ücretinden kastedilen, işçinin işyerine gelip gitmesi için ona sağlanan imkandır. Bu her zaman para şeklinde olmayabilir. Uygulamada işçilere yol için nakit ödeme yapıldığına, toplu taşıma kartı verildiğine ya da servis sağlandığına rastlamaktayız. Özellikle büyük şehirlerde aylık abonman kartlarının işçiye sağlanması, sık karşılaştığımız durumlardan birisidir.
İş Kanunu Yol Ücreti İçin Ne Diyor?
Yazının başında da belirttiğim gibi; işçinin her hangi bir konuda hakkının olup olmadığını merak eden bir kişinin bakması gereken ilk yer İş Kanunudur. Çünkü işçi ile işveren arasındaki ilişkileri ve işçi ile işverenin hak ve sorumluluklarını düzenleyen yasal mevzuat budur.
Bu kapsamda İş Kanununu incelediğimizde, yol ücretine dair kanunda bir hüküm bulunmadığını görürüz. Bunun anlamı açıktır: İşverenin, işçisine yol ücreti verme zorunluluğu bulunmamaktadır. Konuya daha somut bir yaklaşımla açıklık getirecek olursak; Yargıtay 22. HD. 2014/10344 E. 2014/11599 Kararına bakabiliriz: " …Davacının servis ücreti talebi vardır. 4857 sayılı İş Kanunu´nda işçilere yol yardımı yapılmasını öngören bir hüküm olmadığı gibi, işyerinde uygulanan ve yol yardımını hükme bağlayan bir toplu iş sözleşmesi de bulunmamaktadır. Davalı ile dava dışı alt işverenler arasındaki bir kısım hizmet alım sözleşmelerinde, sözleşme bedeline dahil giderler arasında ulaşım ve nakliye giderlerinin sayıldığı görülmekle beraber bu husus, davalı ile dava dışı alt işverenler arasındaki sözleşme bedelinde dikkate alman bir durum olup, davacıya servis ücreti ödendiğini ispatlar nitelikte değildir. Servis ücreti alacağı davacı tarafından ispatlanamamıştır. Bu sebeple söz konusu talebin reddi gerekirken, kabulüne karar verilmesi de isabetsizdir." Alınan karar yol ücretinin bir zorunluluk olmadığının göstergesidir.
Yol Parası Verilmesi Kanunen Zorunlu Değil
Evet, genel kural budur. Ancak bazı durumlarda, işçiye yol ücreti verilmemesi, işçi için haklı fesih nedeni olabilir. Bu iki cümle birbiriyle çelişiyor gibi görünse de; öyle değildir. İş Kanununda yol parasına dair bir zorunluluk bulunmasa bile, şu iki durumda işveren artık bu yükümlülüğün altına girmiş demektir:
- İş sözleşmesinde, işçiye yol ücreti verileceğine dair açık hükmün bulunması
- İşyeri uygulaması olarak uzun süredir işçilere yol ücreti veriliyor olması
Özellikle bu yükümlülük neticesinde "yol yardımı" ücretin eki niteliğinde ücret gibi değerlendirilebilir. Yine bu konuya ilişkin Yargıtay kararını kılavuz göstermek gerekirse; "…Dosya içeriğine göre davacıya işe girdiği tarihten Ocak 2006 tarihine kadar personel yönetmeliği hükümlerine uygun olarak her ay 100 abonman bileli yol yardımının işverence yapıldığı. Şubat 2006 ayından itibaren yol yardımı verilmesi uygulamasına son verildiği ve fesih tarihi 30.11.2010 tarihine kadar da verilmediği anlaşılmaktadır. Dava konusu yapılan “yol yardımı” ücretin eki niteliğinde olup ücret gibi değerlendirilmelidir. Ücret ve eklerinin ödenmesi işveren için iş akdinin asli edimlerinden biridir. Dosya kapsamından; davalı işverenin ücretin eki niteliğinde olan yol yardımını tek taraflı bir işlemle ve davacıya bildirim yapmadan kaldırdığı anlaşılmaktadır. Yol yardımının kaldırılması yukarıda ilke kararımızda belirtildiği gibi 4857 sayılı İş Kanununun 22. Maddesi uyarınca çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik olup, değişiklik işçiye yazılı olarak bildirilmek ve işçinin kabulü suretiyle yapılabilir. Bu şekilde yapılmayan ve işçi tarafından yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. Davacı uygulamadan kaldırılan yol yardımı ücretlerini talep edebilir. 4857 Sayılı İş Yasa´sının 22. Maddesi hükmü karşısında davacının uzun süre sessiz kalması zımnen kabul anlamına gelmez. Bu nedenle, dava konusu isteğin yazılı gerekçe ile reddedilmesi hatalıdır. (Yargıtay 9. HD. 2012/2229 E. 2014/5874 K. 25.02.2014)". Alınan karar neticesinde, uzun süredir yol ücreti ödemesi yapılıyor olması yükümlülüğünün zorunluluk aşamasına geldiğini göstermektedir.
Hangi Durumlarda Yol Ücreti Ödemesi Gerekir?
Yukarıda belirttiğim durumlardan birincisi gayet açıktır. İşveren, kanunen yükümlü olmadığı halde iş sözleşmesine hüküm koyarak işçisine yol ücreti vereceğini beyan etmişse; artık onun için bu bir zorunluluk haline gelir.
İkinci durum ise biraz daha karışıktır. Bunun sebebi, bu durumun kaynağının Yargıtay olmasıdır. Eğer bir işyerinde işçilere maaşları dışında yol ücreti veriliyorsa ve bu durum makul bir süredir devam ediyorsa, artık işçiler için bu yol ücreti ücretin bir parçası kabul edilir. Elbette işveren dilediğinde bu uygulamadan dönebilir; ancak böyle bir durumda işçi haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir. Eğer işveren, işyeri uygulaması olarak verdiği yol ücretinden vazgeçer ve işçi de bunu kabul edip çalışmaya devam ederse, haklı fesih imkanını da yitirecektir.
İstisna olarak; gece postalarında çalışan kadınların ulaşımı için işverenlere, kadın işçileri, sağlayacakları uygun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden işyerine götürüp getirme yükümlülüğü getirilmiştir. (Kadınların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik) Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen işverenler hakkında ise 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 26´ncı maddesi uyarınca idari para cezası verilir.
SONUÇ
Bir işyerinde çalışıyor ve size yol ücreti verilmesi gerekip gerekmediğini merak ediyorsanız; öncelikle şu iki hususu araştırmanız gerekir:
- İş sözleşmenizde işçiye yol ücreti verileceğine dair açık bir hüküm var mı? Varsa size yol parası ödenmesi zorunludur.
- İşyeri uygulaması olarak uzun süredir işçilere yol parası veriliyor mu? Cevabınız evetse, işyeri uygulaması haline gelen bu ödemenin yapılması da yine zorunludur.
Ancak yukarıdaki iki soruya da hayır cevabı vermişseniz; yani iş sözleşmenizde buna dair bir hüküm yoksa ve işyeri uygulaması olarak da işçilere uzun süredir yol parası verilmiyorsa cevap açıktır: İşverenin kanunen işçilerine yol ücreti verme zorunluluğu yoktur.
İşçi ister İstanbul´da yaşıyor olsun isterse Sivas´da, şehir içi ulaşım ücretleri ne kadar pahalı olursa olsun; işveren işçisine maaşı dışında ayrıca yol parası ödemek zorunda değildir.
