Resmi tatiller hem çalışanların dinlenme imkanı bulduğu hem de milli birlik ve beraberliğimizin pekiştiği günlerdir. İş Kanunu da bu günleri önemsemiş ve özel bir takım hükümler getirmiştir. Peki resmi tatilde çalışma nasıl olur? Mümkün müdür? İşçi çalışmak istemezse ne olur?
Ülkemizde ulusal bayram ve genel tatil günleri ve dini bayramlardaki çalışmalarda işçinin çalıştırılması için özlük dosyasında bu tatillerde çalışacağına dair işçinin yazılı muvafakatinin bulunması gereklidir. İşçinin özlük dosyasında muvafakati olması ve işçinin bu belirtilen tatillerde çalışması halinde çalıştığı tatil ücretleri çalıştığı günlere göre bir güne düşen ücret şeklinde olduğu yasalarda belirtilmiştir. İşçinin özlük dosyasında yazılı muvafakat yok ise işçi, bu resmi ve dini tatillerde çalışmak zorunda değildir. İşveren, işçinin resmi ve dini tatillerde çalışmaması durumunda işçiyi işten çıkartamaz. Eğer işveren, bu sebeple işçinin iş akdine son vermiş ise işçinin tüm tazminat haklarını ödemek zorundadır. İşçi, bu sebeple yapılan fesihlerde işverene, işe iade davası da açabilir.
İşçi, dini bayram, ulusal tatil ve genel tatillerde çalışmasına rağmen işverenden herhangi bir ücret almamış ise dava yoluyla bu çalışma ücretlerini işverenden talep edebilir. İşveren, işçilerin bu ücreti işçiye ödediğini bordrolarda ispatlaması gerekmektedir. İşçinin bordrosunda tatil ücretleri ödendiğine ait herhangi bir rakam yok ise işçi bu tatillerde çalıştığını tanık yoluyla ispat edebilir. İşçi, resmi ve dini tatillerde çalışmasına rağmen işverenden herhangi bir ücret almıyor ise işçi, tek taraflı olarak iş akdini derhal feshedebilir. Bu tatillerdeki çalışma sonucu işçinin hakkını ödemeyen işveren, yasalara, iyiniyet ve ahlak kurallarına açıkça aykırı hareket sergilemiş olduğundan Mahkeme huzurunda işveren, işçi karşısında her zaman haksız duruma düşmektedir.
Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri
Halk arasında resmi tatil olarak adlandırılan bu günlerin bir kısmı bayram, bir kısmı genel tatil günüdür. Bir yıl içerisinde 15,5 gün ulusal bayram ve genel tatil günü bulunur. Bu günler şunlardır:
- Arefe günü ile birlikte 4,5 gün Kurban Bayramı
- Arefe günüyle birlikte 3,5 günü Ramazan Bayramı
- 28 Ekim öğleden sonra ile birlikte 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı 1,5 gün
- 1 Ocak yılbaşı 1 gün
- 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı 1 gün
- 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü 1 gün
- 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı 1 gün
- 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik günü 1 gün
- 30 Ağustos Zafer Bayramı 1 gün
Ulusal bayram ve genel tatil gününün ne zaman başladığı konusunda, özellikle postalar halinde çalışmada tereddütler ortaya çıkabilmektedir. Postalar (vardiya) halinde çalışma düzeninde saat esası dikkate alınarak çözüme gidilmesi gerekir.
Kurban Bayramı´nda Arefe günü 08.00-16.00 vardiyasında çalışan işçilerin saat 13.00 den sonra çalışmaları genel tatile rastladığından 13.00-16.00 arası süreler için genel tatil ücretinin ödenmesi gerekmektedir.
Resmi Tatilde Çalışmak Yasak mı?
İşçinin resmi tatil günlerinde çalışmaması esastır. Yani, İş Kanunu onun öncelikle bu günlerde dinlenmesi istemiştir. Ama yine de, işçinin onayı alınırsa, çalıştırılmasının da önü açılmıştır. Bunun anlamı, resmi tatilde çalışmanın yasak olmamasıdır
4857 sayılı İş Kanunu´nun 44. maddesine göre, ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılabilecektir. İş sözleşmesinde veya Toplu İş Sözleşmesinde ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalıştırılma zorunluluğu olmayan işçiler zorla çalıştırılamayacaktır.
Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir. Toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmelerine hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatillerde işçilere tanınan haklara, ücretli izinlere ve yüzde usulü ile çalışan işçilerin bu kanunla tanınan haklarına aykırı hükümler konulamaz. Bu hususlarda işçilere daha elverişli hak ve menfaatler sağlayan kanun, toplu iş sözleşmesi, iş sözleşmesi veya işyeri uygulamalarından doğan kazanılmış haklar saklıdır.
İşçi Çalışmak İstemiyorsa!
Öyle ya, işçi resmi tatil günlerinde çalışmak istemeyebilir. İşveren, işlerin durmaması için bu günlerde çalışmaya devam etmek istese de, işçi çalışmak istemezse ne olur? İş Kanununa göre, rızası alınmadan, işçinin resmi tatil gününde çalıştırılması mümkün değildir.
İşçi Onay Verdiği Halde Çalışmak İstemezse Ne Olur?
Çalışma hayatı uygulamasında, resmi tatil için çalışma onayları her seferinde tek tek alınmaz. Bunun yerine, ya iş sözleşmesiyle peşinen ya da yılda bir kez muvafakatname imzalatılarak onaylar alınmaktadır.
İşçi iş sözleşmesiyle ya da muvafakatnameyle onay vermişse, artık resmi tatillerde çalışmakla mükelleftir. Aksi takdirde, işveren tarafından haklı ya da geçerli nedenle işten çıkarılabilir. Böyle bir durumda, önceden onay vermesine rağmen resmi tatilde çalışmak istemeyen işçi, bir dilekçe vererek bu iradesini işverene ulaştırmalıdır.
Resmi Tatil Ücreti
Resmi tatil ücreti ya da doğru kullanımıyla genel tatil ücreti, işçinin çalışmadan geçirdiği resmi tatil günü için ona ödenen ücrettir. Yani, işçi ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmasa bile, bir günlük ücretini almaya hak kazanacaktır.
Buna rağmen işçi resmi tatilde çalışırsa, bir de çalıştığı için ücret alacak ve toplamda 2 günlük ücrete hak kazanacaktır. Bunlardan birisi çalışmadan hak ettiği genel tatil ücreti, diğeri ise çalışmasının karşılığı olan ücrettir.
Resmi Tatil Ücreti Yerine İzin
Bazı işyerlerinde böyle uygulamalar olduğunu görüyorum. Şunu net bir şekilde ifade etmeliyim ki; resmi tatil çalışması yapılmışsa, bunun karşılığında işçiye ücret vermek yerine izin kullandırmak mümkün değildir. İşçinin rızası bile olsa, bu durum yasal olmaz. Resmi tatilde çalışan işçiye bir günlük fazladan ücret mutlak surette ödenmek zorundadır.
SONUÇ
Resmi tatilde işçi çalıştırılması yasak olmamakla birlikte, İş Kanunu bu günlerde işçinin çalıştırılmaması taraftarıdır. Çünkü hem bu günlerde çalışmayı işçinin onayına bağlamış hem de çalıştırılması halinde işçiye bir günlük fazladan ücret ödenmesini istemiştir.
İş sözleşmesiyle ya da muvafakatnameyle peşinen onayı alınan işçi ise, işverenin talebi olması durumunda resmi tatillerde çalışmak zorundadır.
