
Şadiye ÖZTÜRK
OKUL ÇAĞINDA BESLENME (7-13 YAŞ)
Çocuklarda beslenme yetersizlikleri fizyolojik, mental ve davranışsal büyümeyi etkilemektedir. Bu yüzden çocukların beslenme durumları okul çağında önemlidir.
İnsanlar yaşamları boyunca, çevresel yapılar gelişmektedir. Bu da insanların duygularını, anlayışını ve halk anlayışını tetiklemekte, değiştirmektedir. Herkes sıklıkla, bu etkileşim ile ilgili kararlar vermektedir. Çevrede değişiklikler hayatımızda görülmeyen konseptler olarak tanımlamakta ve bu çevredeki değişmeye karşı bilinçli değiliz. Yapısal açıdan çevrenin değişimi sağlığımızı, seçimleri ve davranışların değişimini de etkilemektedir. Bu çevresel yapıların değişimi ile sedanter yaşam ve sağlıksız beslenme şekilleri ortaya çıkmaktadır.
Okul çağındaki çocuklarda besin alışkanlıklarına bakarsak, düzensiz öğünler, kahvaltıyı atlama, hatta okul öğle yemekleri atlama, şekerli içeceklerin tüketimi , meyve ve sebzelerin yetersiz tüketildiğini görmekteyiz.
Günümüzde, çocukların besin seçimi, beslenme rehberine uygun olamayan şekilde etkilenmektedir. Yüksek oranda yağ, doymuş yağ, rafine karbonhidrat alınırken, meyve, sebze ve kompleks karbonhidratların düşük alımı görülmektedir ve bu durum koroner arter kalp hastalıkları, bazı kanserlerin, diyabetin, hipertansiyon ve obezite riskini artırmaktadır.
Kronik hastalıklarda ve obeziteden korunmada çocukluk çağındaki beslenmeye oldukça önem verilmektedir. Çünkü çocukluk çağı davranış biçimi, yetişkinlik çağının davranış şeklinin temelini oluşturmaktadır.
Okul öncesi çocuklarda çok azı önerilere uygun beslenmeye sahiptir. Genç çocuklarda diyetsel davranışlar, sadece kısa dönemli sağlığı değil, yaşamın sonrasındaki sağlığını da etkilemektedir.
Okul çocuklarında kahvaltı tüketimi ve besin alışkanlıkları bilişsel fonksiyonu ve okul performansını da etkilemektedir. Hem ailelerin, hemde çocukların beslenmelerinde daha bilinçli olmaları hem toplum sağlığını hem de toplum başarısı olumlu yönde etkileyecektir.
BESİN GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ
Güvenli besin temiz, kontamine olmamış ( üzerinde sağlıksız maddeler, mikroorganizmalar olmayan) besindir. Paketli olmayan ürünler temiz olmayabilir ve bozulmuş olabilir. Güvenli besin alabilmek için:
' Paketi açılmış besin almayınız.
' Yıkamadan sebze ve meyve tüketmeyiniz.
' Besin satın alırken son kullanma tarihini kontrol ediniz.
' Kolay bozulabilecek besinleri buzdolabında saklayınız.
' Bununda ötesinde yemek tükettiğiniz tabağınız, bıçak, kaşık ve çatalınız temiz olmalı ve de yemek öncesi ve sonrası ellerinizi yıkamalısınız.
ENERJİ DENGESİ
NE DEMEKTİR
Günlük enerji ihtiyacımızı yiyecek ve içeceklerden sağlamaktayız. Eğer günlük fazla enerji alınırsa obezite dediğimiz sağlıksız durum ortaya çıkar. Diğer yandan yetersiz enerji alınırsa malnütriyon denilen durum açığa çıkar. Enerji harcamasını yürüyerek, oturarak ve çeşitli sporlar yaparak harcarız. Ayrıca organlarımızın işlevsel çalışması için ve büyümemiz için enerji gereklidir.
Aktif bir yaşam ile hem enerji dengenizi korumuş olursunuz, hemde kalp ve kemik sağlığınızı da korumuş olursunuz. Bununda ötesinde yaşamınız aktif bir hale getirmeniz adına aşağıdaki önerilere göz atmanız faydalı olacaktır.
' Tenis, yüzme, basketbol ya da seveceğin bir spora başlamalısın.
' Rahatlıkla koşabileceğin (bahçe, park gibi) alanlarda aktif oyunlar ya da bisiklet kullanabilirsin.
' Ailen ile birlikte yürüyüşlere çıkabilirsin.
' Asonsör kullanmak yerine merdivenleri tercih etmelisin.
Sonuç olarak enerji dengesini sağlamak için aktif bir yaşam sürmeniz ve bunun yanındaki sağlıklı menüler ile beslenmeniz, kilo almanızı engellemesi yanında büyüme ve gelişmenize destek sağlar.
ÖĞÜNLER VE MENÜ PLANLAMA
Sağlıklı beslenme bilmek için 3 ana öğün ve 2 ara öğün tüketmeliyiz.
Ana öğün içerisinde kahvaltı, öğlen ve akşam yemekleri yer almaktadır. Ayrıca sabah ve öğlen aralığında bir tane, öğlen ve akşam aralığında da bir tane olmak üzere 2 ara öğün tüketmeliyiz.
KAHVALTI ÖĞÜNÜ
Kahvaltı, gecedeki uzun açlığımızın sonrasındaki ilk öğün olduğu için en önemli ana öğünümüzdür. İyi bir kahvaltı güne iyi bir şekilde başlamamıza yardım eder. Ayrıca öğrenme kapasitemizi de artırmaktadır. Çalışmalar göstermiştir ki, kahvaltı yapmayan çocuklar okulda daha az başarılı olmaktadır.
HADİ MENÜ PLANLAYALIM!
Ana öğünlerimizi planlarken 4 ana besin grubundan besinlerin yer alması gerekmektedir. Ailen ile sağlıklı beslenme bilgilerini paylaşarak sağlıklı beslenme alışkanlığını oturtabilirsin. Eğer öğlen yemeklerini okul kafertayasında ya da kantininde tüketirsen arkadaşların ile birlikte iyi seçimler yapabilirsin. Eğer okulda yemek servisi yok ise kendin için sağlıklı menü ve ara öğünler evde hazırlayabilirsiniz.
ANA ÖĞÜNLER İÇİN BASİT MENÜLER
KAHVALTI
Peynir
Haşlanmış yumurta
Taze sıkılmış meyve suyu
Ekmek Süt
Börek vb.
Mandalina
Süt
Haşlanmış yumurta
Domates ve salatalık
Ekmek Peynir ile yapılmış omlet
Domates ve salatalık
Ekmek
Peynirli tost
Taze sıkılmış meyve suyu Süt
Helva- ekmek
Elma
' Eğer vücut ağırlığın fazla değil ise kahvaltı menüsüne bal yada reçel ekleyebilirsin.
' Kahvaltındaki sebze ve meyveleri mevsimine göre değiştirmelisin.
Farklı bir kahvaltı yapmak istersen arada sırada süt ve corn flakes tüketebilirsin. Ancak bu menüde kesinlikle meyvede tüketmelisin.
HANGİ YİYECEKLERİ ARA
ÖĞÜNLERDE KULLANABİLİRSİN
Ara öğünleri genelde okulda ve eve geldikten sonra tüketebiliriz. Özellikle dinlemeye ihtiyacımız olduğu dönemde enerji almak bize fayda getirmez. Eğer yediğin besinlerin şeker içeriği ve yağ içeriği fazla olursa gereksiz enerji almış olursun.
Meyveler, ayran, süt, taze meyve suyu, peynirli sandviç, küçük boy kek yada börek seçerek sağlıklı ara öğün seçimi yapmış oluruz.Canın tatlı istediği zamanda sütten yapılmış tatlılar tercih edebilirsin.
ÖĞLEN VE AKŞAM MENÜLERİ
Kuru fasulye
Pişmiş tahıl (pilav yada makarna vb.)
Salata
Ayran Çorba
Kıymalı kabak dolması
Yoğurt
Kıymalı börek
Domates salatası
Ayran Mercimek çorbası
Etli sebze yemeği
Yoğurt
Meyveler
Fırın tavuk
Pilav veya makarna
Havuç, aysberg salata Püreli köfte
Sebzeler
Zy. sebze yemeği
Sütlaç
SAĞLIKLI BİR OKUL ÖĞÜNÜ
NASIL HAZIRLARIM
Eğer okulun kafetaryasında öğlen yemeklerini çıkıyorsa, bu besinleri tercih etmen sağlığın için faydalı olabilir. Eğer okul kafetaryanda öğlen yemeği çıkmıyorsa kendine daha önce bahsettiğimiz 4 ana besin grubunun yer aldığı besinler evde hazırlayabilirsin.
' Aşağıdaki 1. Gruptan sandviçin içerisine koyabilirsin. 2. Grupta yer alan sebze ve meyve ile birlikte vitamin ihtiyaçlarımızı karşılayabiliriz.
' Okul kantininden süt ya da ayran satın alarak dengeli bir öğlen yemeği tüketmiş oluruz.
1. GRUP 2. GRUP
Haşlanmış yumurta
Peynir
Izgara köfte
Haşlanmış tavuk
Haşlanmış et Sezonuna göre seçilmiş taze meyve ve sebzeler. (domates, salatalık, kıvırcık, havuç, mandalina, elma, üzüm, kiraz,erik)
' Kurutulmuş meyve ile birlikte fındık, ceviz tüketmek enerji almanı, protein ve mineral almanı desteklemektedir.
Bazen okul kantininden tost ve ayran satın alıp, tüketmen öğlen yemeği için iyi bir seçim olabilir. Ancak böyle bir alternatifi seçerken evden yanına sebze yada meyve getirmeyi, ve tostla birlikte onları tüketmeyi ihmal etmemelisin.
' Besinleri daha sağlıklı ve hijyenik tüketebilmek için beslenme çantanı her gün temizlemeyi unutmamalısın.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.