Uçsuz bucaksız, karanlık, soğuk, merak uyandırıcı ve olağanüstü bir yer. Neresi mi Tabii ki uzay. Güneş sistemimizin de içinde dahil olduğu yer. Gezegenlerin, asteroitlerin, uyduların bulunduğu yer.
İnsanlık olarak her zaman ilgimizi çekmiştir. En eski zamanlardan beri insanların anlamaya çalıştığı bir yerdir uzay. Mayalardan günümüze kadar hep bir merak konusu olmuştur. Bu konuda çalışmalar yapılmış ve halen bu çalışmalar uzayı anlamak için devam etmektedir.
Geçmişten günümüze birkaç gökbilimci veya astronom olarak bilinen kişiler hakkında biraz bilgi vermek isterim. Bunların arasında El-Birüni de var Sisamlı Aristarkus’ ta.
Sisamlı Aristarkus, Güneş'i merkeze ve Dünya'yı Güneş'i döndüren bir gezegen olarak yerleştiren güneş sistemimizin ilk bilinen haritasını oluşturmuş olan eski bir Yunan matematikçisi ve astronomuydu. M.Ö 310-M.Ö 230 yılları arasında yaşamıştır.
Eratosthenes, Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığını tam olarak hesaplamış ve 29 Şubat’ı kullanarak takvimde ortaya çıkan senkronizasyon problemini ortadan kaldırmıştır. Dünya'nın eksenini hesapladığı için ve meridyenleri ve paralellikleri kullanarak bir harita tasarladığı için yıldız grafiklerindeki, yıldızların konumunu gösteren temel oldu. Tasarladığı bu harita astronomi ve denizcilikte kullanılır. M.Ö 276-194 yılları arasında yaşamıştır.
El-Birüni, Dünyanın yuvarlak ve kendi ekseni etrafında dönmekte olduğunu, yerçekimin varlığını Newton`dan asırlarca önce ortaya koymuştur. Geliştirdiği teleskoplarla gözlemleri sonucunda, gezegenlerin güneş etrafında döndüğünü doğrulayan Galileo’dan 600 yıl önce dünyanın döndüğü fikrini savunmuştur. 973-1048 yılları arasında yaşamıştır.
Newton, İngiltere'deki Woolsthorpe Manor'daki evinde bir ağaçtan bir elma düştüğünü gördükten sonra, evrensel yerçekimi yasası teorisini tasarladı. Üç evrensel hareket yasasını yaratması ve evrensel yer çekimi teorisini keşfi modern bilimin seyrini değiştirdi. Bilim tarihinin en etkili figürlerinden biri olarak kabul ediliyor.
Dünyanın ilk astronomi okulu, Selçuklu dönemine ait Kılıçarslan oğlu Keyhüsrev zamanında Cebrail İbni Caca tarafından 1272 tarihinde Kırşehir'de yaptırılan Cacabey Medresesi, o dönemde astronomi çalışmalarının yapıldığı bir rasathane olarak kullanılmıştır.
Bu yazıya hepsini sığdırmam mümkün değil. Aklıma gelen öncülerden bazılarının hakkında biraz bilgi vermek istedim. Yaşadıkları tarihleri belirtmemin sebebi bu merakın ne zamandan itibaren kayıtlara geçmiş olduğunu göstermek istedim. Bu bilim insanlarından çok daha önce uzay merakı başlamıştır. Mayalarda, Antik Mısırda ve daha nice eski medeniyetlerde. Biraz da günümüze ve yakın tarihimize odaklanalım.
20. yüzyılda geliştirilen roketler ve mekikler sayesinde fiziksel olarak uzay araştırmaları mümkün hale gelmiştir. Bu araştırmaların temel amacı bilimsel araştırmalarda ilerleme kaydetmek, insanlığın gelecekte hayatta kalmasını sağlamak ve diğer ülkelere karşı askeri ve stratejik üstünlük sağlamaktı. Bunun sonucunda Sovyetler Birliği ve ABD arasında bir uzay yarışı başladı.
20. Yüzyılda Sovyetler Birliği ve ABD arasında soğuk savaş döneminde her iki ülkede uzaya gidebilmek için büyük bir yarışa girdi. Uzay yolculuğunun kapılarını açan ilk bilim insanları Rusya'da Konstantin Tsiolkovski, ABD'de Robert Goddard ve Almanya'da Hermann Oberth olarak bilinir. 3 Ekim 1957'de Sovyetler Birliği ilk yapay uydu olan Sputnik 1'i yörüngeye yerleştirdi.
Uzaya ilk giden kişi ise 12 Nisan 1961 tarihinde Rus kozmonot Yuri Gagarin olmuştur. Ardından 24 gün sonra 5 Mayıs 1961 tarihinde Amerikalı astronot Alan Shepard uzaya giden ikinci isim olmuştur.
1961'de dönemin ABD Başkanı John F. Kennedy '10 yıl içinde Ay'a ayak basma ve güvenli bir şekilde Dünya'ya geri dönme' hedefini koydu ve 20 Temmuz 1969'da Neil Armstrong insanlık için büyük bir adım attı ve Ay'a ayak basan ilk kişi oldu.
Bundan sonra uzay insanlık için gidilmesi mümkün olan bir yere dönüştü. Şimdiki hedef ise Mars’a çevrilmiş durumdadır. NASA daha önce Mars’a araç göndermiştir fakat şimdi Space X’ in kurucusu Elon Musk 6 yıl içinde Mars’a insanlı görev yapacağını açıklamıştır.
Ülkemizde geçtiğimiz günlerde yapılan açıklamaya göre uzay serüvenine bizde katılıyoruz. 2023 yılında Ay’a sert iniş ve 2028 yılında Ay’a yumuşak iniş yapılması planlanıyor. Bilimsel araştırmalar için uzaya bir Türk vatandaşını göndermekte planlar arasında yer alıyor.
Günümüzde gündeme gelen bir diğer konu ise uzay turizmi. Bazı şirketler çalışmalara yıllar öncesinde başlamıştı. Ve belki gelecekte bir gün insanlığın tatil planları arasında yer alabilecek bir seviyeye gelebilir.
Neden olmasın
